دانستنی های کراتیت قارچی

 مقدمه 

كار اصلي چشم این است كه نورهايي را كه از خارج دريافت مي كند طوري روي پرده شبكيه متمركز كند كه تصوير دقيقي از شيء مورد نظر روي پرده شبكيه ايجاد شود. شبكيه اين تصاوير را به صورت پيام هاي عصبي به مغز ارسال مي كند و اين پيام ها در مغز تفسير مي شوند. بنابراين براي واضح ديدن، قبل از هرچيز لازم است كه نور به طور دقيق روي پرده شبكيه متمركز شود. ساختمان چشم شبيه يك كره است. در قسمت جلوي اين كره يك پنجره شفاف به نام قرنيه وجود دارد. نور از محيط خارج وارد قرنيه شده پس از عبور از مردمك به عدسي مي رسد. عدسي نور را به صورت دقيق روي شبكيه متمركز مي كند تا تصوير واضحي بر روي شبكيه ايجاد شود. براي آنكه اشياء به صورت دقيق و واضح ديده شوند لازم است مسيري كه نور در چشم طي مي كند شفاف باشد و قرنيه و عدسي نور را درست روي شبكيه متمركز كنند. 

وظیفه و نقش قرنیه چیست؟ 

قرنيه قسمت شفاف جلوي كره چشم است كه از پشت آن ساختمان¬هاي داخلي¬تر كره چشم مثل عنبيه و مردمك ديده مي¬شود.قرنيه چشم را مي¬توان به شيشه پنجره تشبيه كرد. همانطور كه اگر شيشه پنجره كثيف باشد اشياء بيرون تار ديده مي شوند، اگر بر روي قرنيه لكه يا كدورتي وجود داشته باشد فرد اشياء را تار مي بيند. به علاوه همانطور كه از پشت يك شيشه موجدار يا مشجر اشياء كج و معوج و ناصاف ديده مي شوند در صورتي كه سطح قرنيه ناهموار باشد اشياء ناصاف و تار ديده مي شوند. قرنيه دارای انحنای خاصی است و اين ساختمان كروي باعث مي شود كه قرنيه چشم مثل يك ذره بين عمل كند و نورهايي را كه از محيط خارج وارد كره چشم مي شوند به صورت پرتوهاي همگرا درآورد كه تصوير واضحي روي شبكيه ايجاد كنند. البته در همه افراد اين امر به صورت دقيق اتفاق نمي افتد. مثلاً اگر انحناي قرنيه كسي بيشتر از حد طبيعي باشد تصاوير به جاي آنكه روي پرده شبكيه بيفتد در جلوي پرده شبكيه تشكيل مي شود. چنين فردي نزديك بين است. همچنين اگر انحناي قرنيه كسي كمتر از حد طبيعي باشد تصاوير به جاي آنكه روي پرده شبكيه بيفتند در پشت آن تشكيل مي شوند. چنين فردي دوربين خواهد بود. بنابر این ملاحظه میشود که قرنيه افراد نقش مهمي در تعيين دوربيني يا نزديك بيني يا شماره چشم آنها دارد. به همين علت اكثر روش هاي جراحي براي اصلاح ديد و شماره عينك روي اين بخش از چشم انجام مي گيرد. مثلاً در روش هاي ليزر (PRK)، ليزيك(LASIK)، لازك(LASEK) و جراحي با تيغه الماس (RK) مقدار انحناي قرنيه تغيير مي كند و شماره چشم فرد اصلاح مي شود. همچنين استفاده از لنز تماسي (كنتاكت لنز) كمك مي كند كه انحناي قرنيه فرد موقتاً به اندازه مطلوب برسد و ديد فرد اصلاح شود. 
قارچها چگونه به چشم حمله میکنند؟
ساختمان منحصر به فرد و بی نظیر چشم انسان و برخورد و مواجهه¬ی مستقیم آن با محیط، این عضو را آسیب پذیر و حساس در مقابل برخی از عوامل عفونی از جمله قارچها نموده است. دفاع های میزبان بر علیه این میکروارگانیسمها هنگامیکه از طریق سدهای آناتومیکال رخنه نمایند اغلب برای پیشگیری از کاهش بینائی(و از دست دادن بینائی)ناکافی است. بنابراین شناسائی و درمان بموقع میکروارگانیسمهای درگیر کننده بسیار مهم است. عفونتهای قارچی چشم معمولا مربوط به تروماهای (ضربه ها و آسيب هاي)نفوذکننده توسط اشیاء و وسایلی است که با مواد گیاهی آلوده شده باشند و از طریق قرنیه یا کره¬ی چشم و یا بوسیله ی گسترش و توسعه ی عفونت از سینوسهای اطراف بینی مجاور چشم به این عضو رسیده باشند. اندوفتالمیت (عفونت بخشهاي داخلي كره چشم) و کوریورتینیت قارچی معمولا در نتیجه¬ی عفونت سیستمیک یا خونی با قارچها و سرایت آن به بافت چشم است. پوشش لنزهای تماسی زمینه را برای ایجاد عفونت قرنیه بوسیله ی مخمرها، قارچهای رشته ای و برخی از انواع آمیب ها مساعد می سازد. 
انواع عفونتهاي چشم كدامند؟ 
عفونت و التهاب شبکیه چشم را رتينيت میگویند و عفونت بخشهای داخلی چشم اندوفتالميت نام دارد. عفونت مجاری اشکی نیز داكریوسيستيت و عفونت قرنیه چشم را كراتيت می نامند. تمامی این قسمتها میتوانند بوسیله عوامل باکتریائی، قارچی، ویروسی و برخی از انگلها دچار عفونت شوند. در این بروشور با عفونت قارچی قرنیه آشنا می شویم. 
كراتيت قارچي چيست؟ 
عفونت قارچي قرنيه چشم است كه معمولا متعاقب برخورد اسپور قارچها با سطح قرنيه چشم ممكن است ايجاد شود. در همه جای دنیا دیده می شود و در نواحي گرمسيري شايع تر است. در گذشته بيماري نادري محسوب مي شد ولي امروزه بر شيوع آن افزوده شده است. ميدانيم كه قرنيه طبيعي نسبت به تهاجم عوامل قارچي و باكتريائي مقاوم است اما اگر بوسيله تروما (ضربه) و آسيبهاي مكانيكي ناشي از مواد گياهي، خاك و يا جراحي گرفتار ضايعه شود بشدت از ميزان مقاومت آن كاسته ميشود. در اينصورت اگر بطور معمول درمان واكنش التهابي و بيماري اوليه اينگونه مبتلايان بوسيله داروهاي موضعي حاوي آنتي¬بيوتيك و يا كورتيكوستروئيدي صورت گيرد، اغلب قارچهاي ساپروفیت موجود در هوا و خاك كه در شرائط طبيعي قدرت بيماريزائي كمي دارند قابليت تهاجم به بافت قرنیه را يافته و باعث ايجاد كراتيت قارچي ميشوند. 
عوامل قارچي اين نوع كراتيت كدامند؟ 
بيش از 60 گونه از قارچهاي كپكي بعنوان عوامل ايجاد كننده شناسائي شده اند. شايع ترين این قارچها عبارتند از: فوزاريوم، آسپرجيلوس، پنيسيليوم، كوروولاريا، كانديدا، آلترناريا و آكرمونيوم. 

عوامل مستعد كننده براي استقرار عفونت در قرنيه كدامند؟ 
جراحت تروماتيك ناشي از مواد گياهي و خاك، استفاده از لنزهاي تماسي، استعمال موضعي آنتي بيوتيكها و داروهاي استروئيدي، فلج عصب صورتي، ضايعات تاولي قرنيه، اعمال جراحي چشم، استفاده از محلولهاي شستشوي چشمي و وسايل جراحي آلوده، آلودگي پودر دستكشهاي جراحي، آلودگي اتاق عمل و محلولهاي مصرفي در لنزهاي تماسي از عوامل مستعد كننده عفونت محسوب ميشوند. 
تظاهرات باليني كراتيت قارچي چگونه است؟ 
علائم و نشانه هاي باليني معمولا شامل درد، قرمزي چشم، فتوفوبي(ترس از نور)، هايپوپيون (جمع شدن ترشحات در اتاقک قدامی چشم)، زخم قرنيه با حاشیه سفيد رنگ، گاهي نيز حاشيه هاي پرمانند و در برخي موارد ضايعات اقماري ديده ميشود. حاشيه زخمها اغلب برجسته تر از سطح قرنيه بوده و از خصوصيات آنها داشتن ظاهر كرك مانند است. معمولا خطوط شعاعي شكلي كه از حاشيه ضايعه منشاء داشته و ناشي از تراوش و نفوذ سلولهاي التهابي و عوامل قارچي به داخل استروماي قرنيه است مشاهده ميگردند. اين حاشيه پرزدار به خارج از لبه زخم منتشر شده و ضايعات اقماري شكل را تشكيل ميدهد. اين ويژگي به همراه پلاكهاي سفيد در مركز قرنيه معمولا نشانگر عفونت قارچي است. با گذشت زمان و مزمن شدن بيماري، ضايعات اقماري به يكديگر پيوسته و به صورت حلقه اي اطراف زخم اصلي را فرامي گيرند. در سالهاي اخير از ذرات پودر دستكشهاي جراحي نيز بعنوان عامل انتقال قارچ نام برده اند. 
تشخيص آزمايشگاهي 
علائم ظاهري بخوبي مشخص كننده بيماري ميباشد اما تشخيص قطعي به هر حال بر عهده آزمايشگاه است. تشخيص آزمايشگاهي از طريق مشاهده عامل قارچي در بافتهاي تراشيده شده به كمك تيغ بيستوري ظريف است كه توسط افتالمولوژيست (چشم پزشک) بدست آمده باشد. تراشه هاي بدست آمده در آزمایشگاه به کمک ميكروسكوپي مورد آزمایش قرار می گیرد. كشت در محيط هاي كشت باكتريائي و قارچي هم انجام ميشود. معمولا مقدار نمونه حاصل از تراشيدن بقدري كم و ناچيز است كه امكان تهيه مقاطع آسيب شناسي نيست. براساس نتايج كشت و مشاهده میکروسکپی ارگانيسم و يا مشاهده قارچ در مقاطع ميكروسكپي آسيب شناسي، تشخيص كراتيت قارچي داده ميشود. 
تشخيص سريع و دقيق كراتيت قارچي چه ضرورتي دارد؟ 
تشخيص سريع و دقيق كراتيتهاي قارچي به همراه درمان صحيح در جلوگيري از عوارض ناشي از اين بيماري ضروري است. در صورتي كه عفونتهاي قارچي قرنيه درمان نشوند، سوراخ شدن چشم و سپس عفونتهاي قسمتهای داخلی آن اجتناب ناپذير بوده و پزشك مجبور به تخليه كامل چشم ميگردد. 
منابع مورد استفاده: 
قارچ شناسي پزشكي جامع – تاليف دكتر فريده زيني، دكتر اميرسيدعلي مهبد و دكتر مسعود امامي- انتشارات دانشگاه تهران- چاپ دوم، سال 1383. صفحات 453 الي 456. (با اندكي تصرف و تلخيص).