دانستنی های یائسگی

 آشکارترین نشانه سالخوردگی زنان قطع قاعدگی است که انتقال زن از دوران باروری به دوران یائسگی را بطور واضحی مشخص میسازد. این افراد باید خود را با مسائل اجتماعی و فیزیکی متعددی سازگار نمایند. معمولا بعد از سن 40 سالگی تخمک گذاری (اوولاسیون) بی نظم تر میشود. سن متوسط وقوع یائسگی حدود 51 سالگی است، بعضی از زنان از سنین پائین تر یائسه میشوند در حالیکه عده دیگری ممکن است تا سن 55 سالگی یا بالاتر نیز قاعده شوند که غیرعادی نمی باشد، البته در 1 الی 3 سال آخر مقدار خونریزی کاهش یافته و فواصل بین دوره های خونریزی طولانی تر میشود. بعضی از زنان قبل از یائسگی خونریزی بیشتری دارند. علت بروز یائسگی کم شدن و یا نارسائی فعالیت تخمدانها است . از لحاظ آزمایشگاهی با اندازه گیری مقدار هورمونهای , FSH LH و استروژن میتوان وقوع آن را تائید نمود. 

اندازه گیری هورمون محرک فولیکولی (FSH) بهترین آزمایش برای نشان دادن نارسائی تخمدانی است. (FSH>50mIU/ml). اکثریت زنان، یعنی حدود 85% از آنان اشکالی از کمبود استروژن را در یائسگی تجربه میکنند. بنابر این افزایش سطح هورمون محرک فولیکولی (FSH)و کاهش سطح استروژن در آزمایش خون از نشانه های شروع دوران یائسگی است. 

تغییرات فیزیولوژیک بدن بعد از یائسگی:
تغییرات مربوط به اعضای تناسلی: ساختمانهای نگهدارنده رحم، مثانه و راست روده توان و استحکام قبلی خود را از دست میدهند و این تغییرات ممکن است به افتادگی مثانه و رکتوم و بیرون زدگی رحم منجر شوند. اندازه رحم شروع به کوچک شدن میکند و شبیه رحم یک دختر قبل از سن بلوغ میشود. بافت پوششی واژن نازک میشود، ترشحات واژن و گردن رحم کاهش میابد و سینه ها نیز شروع به کوچکتر شدن مینمایند. تغییرات مختلف در اعمال فیزیولوژیک بدن: کاهش فعالیت تیروئید، اختلال در تنظیم دمای بدن، تغییر در انتشار چربی و نیز تغییراتی در سیستم عصبی مانند کم حافظگی و اختلال در کنترل تعادل پدید می آید. تغییرات ناشی از کمبود استروژن باعث ازبین رفتن مخاط واژن و در نتیجه مقاربت دردناک میگردد. 

گرگرفتگی:
از اولین نشانه های آن احساس گرما در سر، گردن و سینه است که بسرعت افزایش یافته و معمولا تا 3 الی 4 دقیقه دوام دارد و بدنبال آن ممکن است لرز و تعریق اتفاق افتد. گرگرفتگی اغلب با تپش قلب و احساس ضعف همراه است. فواصل زمانی و مدت گرگرفتگی متغیر است و در بعضی از زنان اصلا مشاهده نمی شود ولی حدود 75درصد زنان آن را تجربه میکنند و غالبا خفیف بوده طوریکه مانع فعالیتهای عادی آنان نمی شود. فراوانی وقوع گرگرفتگی و اثرات آن معمولا بعد از چند ماه شروع به کاهش میکند و اغلب زنان پس از 24 الی 30 ماه از آن رهائی می یابند و ممکن است فقط در مواقع استرس دچار گرگرفتگی شوند. 

نشانه های مربوط به اعصاب وروان:
سردرد، بیخوابی، سرگیجه، افسردگی و احساس ناامیدی در طی این دوره زیاد اتفاق می افتد. البته شخصیت فرد عامل مهمی در تعیین شدت این نشانه ها است و ممکن است بسیاری از آنها منشاء عاطفی داشته باشند، بنابر این حمایت عاطفی در این دوران از طرف نزدیکان بسیار مهم است. 

نشانه های مربوط به استخوان:
درد و خشکی مفاصل از شکایات شایع زنان در حوالی یائسگی است. استئوپروز(پوکی استخوان) بخش اعظم توده استخوانی را در بر میگیرد و بویژه در مهره های ستون فقرات قابل توجه است. پوکی استخوان از عوارض شایع این دوران است و بدلیل افزایش احتمال شکستگی، ناتوانی جسمی در این دوره افزایش میابد. توصیه های زیر به کاهش پوکی استخوان و تقویت استخوانها کمک میکند: از قبل از 35 سالگی ورزش منظم ( لااقل یک روز درمیان) شروع شود، مصرف لبنیات و سبزیهای دارای کلسیم افزوده شود، زمان در معرض آفتاب قرار گرفتن افزوده شود و یا اینکه ویتامین دی بصورت دارو مصرف شود.( جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد استئوپروز، بروشور مربوط به پوکی استخوان را از آزمایشگاه دریافت نموده و آن را مطالعه نمائید) 

نکات مهم دوران یائسگی:ِ
تا مدتی بعد از قطع قاعدگی ممکن است گاهی اوقات حاملگی اتفاق افتد لذا در صورت استفاده از روشهای جلوگیری از بارداری ، قبل از کنار گذاشتن آن با پزشک یا مرکز بهداشتی ( تنظیم خانواده) مشورت نمائید. 
برخی از زنان ممکن است بدلائل مختلفی ( بعنوان مثال تنها زندگی کردن، عدم استطاعت مالی، ناتوانی در خوب جویدن غذا و یا بعلت ناآگاهی از نیازهای تغذیه ای خود) دچار سوء تغذیه شوند. رژیم غذائی می باید از نظر پروتئینها و ویتامینها بخصوص ویتامین دی و کلسیم رعایت شود. 
با توجه به شیوع بعضی بدخیمی ها در این دوران ، معاینات دوره ای مناسب نظیر ماموگرافی و پاپ اسمیر باید انجام شود. با توجه به اینکه پوکی استخوان از عواقب مهم یائسگی است باید آن را قبل از بروز شکستگی استخوان تشخیص داد. هورمون درمانی تحت نظر پزشک میتواند بسیاری از عوارض ذکر شده را کاهش دهد. آشنائی با تغییرات این دوران باعث اطمینان خاطر در زنان خواهد شد و فرد با یادآوری موفقیتهای گذشته میتواند نیروی روانی بیشتری گرفته و انرژی خود را متوجه کارهای جدید سازد. 

درمان جایگزینی هورمونی بعد از یائسگی:
در زمان وقوع یائسگی طبیعی، درمان جایگزینی هورمونی ممکن است برای بهبود کوتاه مدت علائم و نشانه های گفته شده بکار گرفته شود. درمان هورمونی در زنان یائسه ممکن است فقط شامل استروژن ( در زنانیکه رحم آنان برداشته شده است) و یا بصورت ترکیبی از استروژن و پروژسترون ( در زنانی که رحم آنها سالم است) باشد. 

منابع:
1 – جمعیت و تنظیم خانواده – دکتر کریم آذربایجانی و همکاران – انتشارات دانشگاه اصفهان – چاپ اول – 1378 – ص:131-129