دانستنی های آر اچ منفی

 يكي از موارد ناسازگاريهاي خوني بين مادر و نوزاد كه ممكن است موجب بروز مشكلاتي از قبيل كم خوني و زردي داخل رحمي يا مرگ جنين و يا تولد نوزاد زنده با زردي شديد گردد، ناسازگاري مربوط به فاكتور Rh ميباشد و اين در مواردي است كه مادر داراي گروه خوني Rh منفي و جنين داراي گروه خوني Rh مثبت باشد.

آزمايش تعيين فاكتور Rh :موقعيكه خانمي براي اولين بار حامله ميشود تعدادي تستهاي آزمايشگاهي براي وي انجام ميشود. يكي از اين تستها آزمايش تعيين گروه خوني ( يعني اينكه تعيين شود كه گروه خوني وي كداميك از گروههاي A ، B ، AB و يا O ممكن است باشد) و تعيين فاكتور يا عامل Rh ميباشد.
نتايج آزمايش گروه خوني بصورت زير در برگ جواب آزمايش و يا بصورت جداگانه روي كارت گروه خوني درج ميگردد:
'A Negative' (or 'A Neg')، 'O Positive' (O Pos)، 'B Negative' (B Neg) ، A Positive (A Pos) ، 'AB Negative' (AB Neg)و غيره.

حدود 15% زنان داراي گروه‌هاي خوني Rh منفي هستند (يعني A منفي ، B منفي، AB منفي و يا O منفي ميباشند). اگر خانمي كه داراي گروه خوني با عامل Rh منفي است دچار سقط گردد و يا بعلت خونريزي در هفته‌هاي اول حاملگي در معرض خطر سقط باشد ، ممكن است تزريق ايميونوگلوبولين ضد Rh ( آنتي D ) در فاصله 72 ساعت بعد از سقط ( و يا تا 72 ساعت بعد از خونريزيي كه حاملگي را تهديد كرده است) به وي ضرورت يابد. هدف از تزريق ايميونوگلوبولين مذكور جلوگيري از توليد آنتي‌باديهاي ضد Rh در جريان خون مادر است. اين امكان وجود دارد كه مادري كه داراي گروه خوني با عامل Rh منفي است در رحم خود جنين داراي گروه خوني Rh مثبت داشته باشد.
در چنين مادراني اگر سقط در سيزده هفته اول حاملگي اتفاق افتد به ميزان 7% و اگر بعد از هفته سيزدهم واقع شود تا ميزان 20% ممكن است آنتي‌بادي ضد عامل Rh در جريان خون خود توليد نمايند. زنان با گروه خوني Rh مثبت (A مثبت ، B مثبت، AB مثبت و يا O مثبت) باچنين خطري مواجه نيستند.
ممكن است قبل از انجام تستهاي آزمايشگاهي سقط اتفاق افتاده باشد و بنابر اين بهتر است كه شما قبلا از گروه خوني و مهمتر از آن فاكتور Rh اطلاع داشته باشيد.

ارتباط بين خون مادر و جنين در دوران حاملگي چگونه است؟در طول حاملگي ، جريان خون مادر و جنين كاملا جدا از يكديگر بوده و مواد غذائي و اكسيژن از طريق غشاءهاي بسيار ظريف موجود در جفت مبادله ميشوند. احتمال اينكه خون مادر و جنين با يكديگر مخلوط شوند بسيار كم و نادر است. با اينحال در شرائط و موقعيتهاي خاصي ( از قبيل موارد زير) احتمال وارد شدن مقدار كمي از خون جنين به داخل جريان خون مادر وجود دارد: در جريان خونريزي مربوط به سقط و يا عمل جراحي در رابطه با سقط جنين، در حاملگي خارج رحمي، هنگام خونريزي زياد در اوائل يا اواخر حاملگي، بعد از تولد نوزاد هنگاميكه جفت جدا ميشود و بالاخره هنگام انجام اعمال و روشهاي پزشكي كه ممكن است باعث خونريزيهاي كم در رحم شوند مثل آمنيوسنتز.

اگر مقداري از خون جنين Rh مثبت وارد سيستم گردش خون مادر Rh منفي شود چه عواقبي ممكن است داشته باشد؟
اگر خون نوزاد داراي Rh مثبت باشد و مقداري از اين خون وارد جريان خون مادر شود( مادري كه Rh منفي است) اين امكان وجود دارد كه واكنشي در بدن مادر برانگيخته شود كه باعث تشكيل آنتي‌بادي گردد. توليد آنتي‌باديها يك پاسخ فيزيكي نرمال است. آنتي باديها با موادي كه براي بدن ما مهاجم خارجي تلقي ميشوند ميجنگند. آنتي‌باديهائي كه در جريان خون مادر تشكيل ميشوند در جهت خلاص شدن سيستم گردش خون مادر از خون نوزاد( كه وارد خون مادر شده) و از اين جهت خارجي تلقي ميگردد، تلاش ميكنند. ( اين واكنش طبيعي مشابه واكسيناسيون و ايمن كردن بدن در مقابل بيماري است).
اگر خون نوزاد از نظر Rh منفي باشد( مشابه خون مادر) در اينصورت هيچگونه واكنشي اتفاق نخواهد افتاد. در موارديكه سقط واقع شده باشد( بعد از هفته چهاردهم) با هيچ آزمايشي نمي‌توان تشخيص داد كه Rh جنين مثبت و يا منفي بوده است ، در اينصورت بايد فرض كرد كه جنين داراي Rh مثبت بوده و نسبت به انجام اقدامات احتياطي براي مادر وارد عمل شد. تخمين زده ميشود كه حدود 60 نوزادان داراي Rh مثبت و بقيه منفي باشند.
تشكيل آنتي‌باديهاي ضد Rh روي سلامتي مادر تاثيري ندارد و اين آنتي باديها در خون مادر بصورت نهفته باقي ميمانند و در حاملگي بعدي براي جنيني كه ممكن است Rh مثبت باشد تهديد كننده خواهند بود. در اينصورت آنتي‌باديهاي موجود در خون مادر مجددا فعال شده از جفت عبور كرده و با گلبولهاي قرمز خون نوزاد وارد واكنش ميشوند.
موقعيكه آنتي‌باديها به جريان خون نوزاد جديد راه يافتند ميتوانند فرايندي بنام آلوايمونيزاسيون'alloimmunisation' يا ايزوايمونيزاسيون 'isoimmunisation'را ايجاد كنند كه ميتواند سبب سقط شدن آن جنين شود و يا اينكه در صورت ادامه يافتن حاملگي جنين دچار بيماري بنام بيماري هموليتيك مربوط به Rh 'Rhesus haemolytic disease') )خواهد شد. اين وضعيت سبب درجاتي از كم خوني و زردي در نوزاد چه در زماني كه هنوز در رحم مادر است و يا بعد از تولد ميگردد. درمان معمولا شامل تعويض خون( گاهي اوقات درحاليكه هنوز در رحم مادر و در حال رشد هستند) و بعد از تولد مراقبتهاي ويژه پرستاري ميباشد.

تزريق آنتي‌ D:
ايمونوگلوبولين آنتيD بصورت تزريقي استفاده ميشود و اساسا يك فرآورده است كه از خونهاي اهدائ شده افراديكه آنتي‌بادي برعليه Rh توليد كرده اند بدست مي‌ايد. هدف از بكار بردن آن جلوگيري از تشكيل آنتي بادي ضد Rh در جريان خون مادرميباشد. اين عمل باعث پيشگيري از مشكلات مربوط به Rh در حاملگيهاي بعدي خواهد شد.
تزريق ايمونوگلوبولين ضد Rh حداكثر تا 72 ساعت بعد از شروع يك خونريزي قابل توجه يا بعد از عمل سقط جنين بايد انجام گيرد.
تصور ميشود كه درسقط‌هاي كمتر از 6 هفته احتمال ورود خون جنين به جريان خون مادر بعيد ميباشد و بنابر اين امكان بوجود آمدن آنتي‌بادي نيست(مگر آنكه حاملگي خارج رحمي اتفاق افتاده باشد).
در موارد تهديد به سقط، سقط‌هاي خودبخودي، حاملگي‌هاي خارج رحمي، سقط‌هاي القاء شده و مواردي كه منجر به انجام اعمال جراحي مربوط به سقط ميگردد يا در موارديكه اقدام به ختم حاملگي ميشود اگر بعد از 6 هفتگي باشد احتمال توليد اين آنتي‌باديها حدود 6 الي 7 درصد خواهد بود و اگر هريك از موارد فوق بعد از 13 هفته واقع شده باشند اين احتمال حدود 20 درصد خواهد بود. البته بايد دانست كه تزريق به موقع ايمنوگلوبولين ضد Rh احتمال توليد آنتي‌باديهاي مخرب را تا ميزان 2/. الي 5/1 درصد كاهش ميدهد و به معناي تضمين كامل مبني بر عدم توليد آنتي‌بادي بطور مطلق نخواهد بود.